بی شک یکی از رمز و راز بقاء و بالندگی جوامع انسانی در طول تاریخ بشری وجود زبدگان و نخبگان و شخصیت هائی است که ابعاد زندگانی آنها همواره تاریخ ساز و تاریخ پرداز است.
پرداختن به زوایای نهفته سرگذشت بزرگان هر قوم و دیار همانند کاوش گنجهای مخفی و گرانبها و بی شماریست که دستیابی به آن، وزانت و اعتبار هر جامعه ای را در بر دارد و موجبات رشد و اعتلاء فرهنگی تاریخی هر محیطی را فراهم می آورد و از طرفی نیز برای رهپویان وادی فضل و فضیلت و سالکان طریق کمال، مشعل تابان و چراغ راه فروزانی است آمیخته با انواع تجربه ها و آزموده ها.
به شهادت تاریخ، کشور کهن ایران در سطح جهان یکی از سرزمین های پرسرمایه و با سابقه در این زمینه می باشد که جای جای آن از دیرباز تاکنون خاستگاه فرهیختگان و اندیشمندانی است که فرهنگ غنی و تمدن متین این سرزمین را همیشه اعتبار بخشیدند و در آسمان علم و ادب آن درخشیدند و ان شاء الله تعالی در آتیه نیز چنین خواهد بود.
در این راستا، خطّه پرطراوت طبرستان و منطقه سرسبز و زرخیز مازندران دارای نقش قابل تحسین و جایگاه رفیع و منیع و ویژه ای است که پرداختن به سیر تاریخی و ذکر مفاخر و مشاهیر آن در خور کتابی مفصل و مستقل است و دامن زدن به آن از عهده این مختصر بیرون می باشد.
پس از بیان این مقدمه کوتاه، در این نوشته برآنیم تا به گوشه ای از زندگانی یکی از بزرگان و نام آوران منطقه شمال و مازندران بپردازیم شخصیّتی که به بهره گیری از مایه ذاتی خود و با برخورداری از مواریث آباء و سلف، از سنین کودکی پا به عرصه اجتماع نهاد و پس از طی مراحل پرفراز و نشیب دوره زندگی خود، هم اکنون به عنوان شخصیت محوری در استان پرسابقه و تاریخ مازندران مطرح و جزء عالمان و بزرگان طراز اول کشور محسوب می گردد.
امروز با مطرح شدن نام ساری بی اختیار ذکر و آوازه این فقیه مهذّب و عالم جامع و استاد کامل در خاطره ها و اذهان تداعی می شود و نام و یاد او بی اختیار تشنگان حقیقت و شیفتگان شریعت را به تکریم و احترام در مقابل این شخصیت والا مقام فرا می خواند.
علی الخصوص منطقه پرآوازه سوادکوه که به خاطر ارتباط تنگاتنگ و قومی خود با این فرزند رشید و شجاع و برومند، همواره بر خود می بالد و این افتخار و خوش نامی را برای خود پاس می دارد.
آری، علّامه بزرگوار و فقیه عالیمقدار حضرت آیت الله المعظّم آقای حاج شیخ عبدالله نظری خادم الشریعه قدس سره در پهنه ایران و در همه مازندران نامی آشنا و چهره ای پرفروغ و باصفا است که اینک گوشه هایی از دوران مختلف زندگی این عالم فرزانه را مرور می نمائیم.
«در محور فیروزکوه وقتی که از شهر قائمشهر ۳۵ کیلومترفاصله می شود به سمت مرکز حکومت «تهران» با راهنمائی رودپرپیچ و خم بنام «تلار» و از میان پوشش گیاهی انبوه، بلاد سوادکوه به گونه ای دل انگیز با چشم اندازهایی زیبا هویدا می شود که (یکی از شهرهای آن) «زیراب» نامیده می شود (و آن)موطن عالم جلیل القدر (آیت الله) شیخ عبدالله نظری یکی ازمعاریف علماء سوادکوه، فقیه عالی مقدار، مجتهدی برجسته، و عالم فرزانه و علامه بزرگوار می باشد و در مسجد جامع کهن شهرساری در شبستانی به اقامه نماز می پردازد، در اوقات شرعی مؤمنین عدیده ای به معظّم له اقتداء می کنند و منبرهای شان وزین بوده و مستمعین فراوان به استماع مواعظ ایشان گوش فرا می دهند …. ».
«علامه بزرگوار جامع المعقول و المنقول حضرت آیت الله آقا شیخ عبدالله نظری خادم الشریعه که در زهد و تقوا و دانش و بینش معروف نزد خاص و عام هستند، فرزند فقید سعید عالم جلیل القدر حضرت آیت الله آقا شیخ عبدالنبی قدّس سرّه می باشند والده ماجده شان علیّه عالیه علویه سیده نساء خانم موسوی بنت مرحوم آقا سید عبدالله موسوی سوادکوهی است . معظم له در سال ۱۳۱۱ شمسی هجری در قریه خرمندیچال زیراب سوادکوه متولد گردید».
بروز و ظهور در خاندان بزرگ و نامدار
همانگونه که اشاره شد این عالم ربانی از حیث شرافت خانوادگی، بزرگی و کرامت را از دو شخصیت جلیل و اصیل منطقه یکی والد ماجدشان شیخ العلماء مرحوم آقا شیخ عبدالنبی مجتهد قادیکلائی و دیگری جدّ مادری خود نجل الاطیاب سلاه آقا سید عبدالله موسوی سوادکوهی به ارث برده اند.
«مرحوم آقا سید عبدالله زیرابی از سادات بسیار جلیل القدر و زاهد و پرهیزگار دوران خود به شمار می رفت به طوریکه حتی کراماتی را هم به او و برادرش آقا سید محسن زیرابی نسبت می دادند«. این دو برادر از نوادگان مرحوم سید خداداد (معروف به سید خُدّاد) می باشند. همان کسی که در میان مردم منطقه سوادکوه از آوازه بلندی برخوردار و دارای قدر و اعتبار بی شماریست. کشف کرامات زیادی را مردم به سید خداداد نسبت می دهند و او را به عنوان سر سلسله سادات سید خُدّادی بسیار عزیز و گرامی می شمارند و مزار این بزرگوار در امامزاده ابوطالب بالا زیراب قرار دارد.
مرحوم آقا سید عبدالله علاوه بر مقام سیادت و تقوا، از فکر بلند و اندیشه ارجمندی برخوردار بود و رأی و تدبیر او در امورات آن عصر و زمان ایل و فامیل و نیز در حل اختلافات و برطرف کردن مشکلات منطقه بسیار مؤثر و مطاع بود.
مرحوم آقا شیخ عبدالنبی پس از اقامت در سوادکوه با صبیّه مکرّم آقا سید عبدالله وصلت نمود و خدای بزرگ ثمره این وصلت خجسته را فرزند برومندی مقرّر فرمود که اینک میراث دار دو خاندان و چلچراغ پرفروغ دودمان گردید.
دوران پس از پدر و خیزشی مبارک
حضرت آیت الله حاج شیخ عبدالله نظری خادم الشریعه قدس سره در سن هفت سالگی از وجود نعمت پدر محروم گردید و تقدیر الهی بر این قرار گرفته بود و چاره ای جز این نبود.
از آن پس با سعی و اهتمام مادر بیدار دل و دور اندیش علیه عالیه علویه متعالیه حاجیه سیده نساء خانم موسوی به جهت فراگیری علوم حوزوی راهی ساری گردید و دروس مقدّماتی و ادبیات عرب را در مدّت زمان کوتاهی در حوزه علمیه ساری سعادتیه مسجد حاج رضا خان فرا گرفت.
او که از حافظه و استعداد و نبوغ خاصی برخوردار و قرآن را در سن چهار سالگی در مکتب خانه محل خود در نزد مرحوم ملاابراهیم فرا گرفته بود، مقدمات را در سنین ۶ – ۷ سالگی در محضر والد بزرگوارشان شروع نموده که در سن هفت سالگی از سایه پر مهر و تعلیمات پدری محروم گشته در همان زمان در میان اقران و اماثل خود حائز مقامی عالی و ممتاز گشت.
اساتید
معظم له پس از چندی در ساری از محضر اساتید حضرات آیات حاج شیخ مصطفی صدوقی،حاج سیدرضا سعادت ،حاج شیخ محمدتقی نظری ( اخوی بزرگشان ) ادبیات را در حوزه علمیه رضاخان (سعادتیه) فرا گرفته و سپس به مشهد مقدس رضوی عزیمت نموده و در محضر فحول اعلام ادیب نیشابوری، آقا سید احمد نهنگ (مدرس)، حاج شیخ هاشم قزوینی و مرحوم کجوری تلمذ نموده و پس از اقامتی چند ساله در خراسان و استفاده از محضر بزرگان آن سامان، در عصر فرخنده زعیم عالیقدر جهان تشیّع حضرت آیت الله العظمی بروجردی اعلی الله مقام الشریف وارد حوزه علمیه قم گردید.
در قم دروس سطوح عالیه و خارج فقه و اصول را نزد اساتید حضرات آیات عظام حاج آقا حسین بروجردی (به مدت ۸ سال فقه)، امام خمینی (به مدت ۸ سال اصول)، حاج سید شهاب الدین نجفی مرعشی، آقا شیخ راضی تبریزی، حاج شیخ محمّد علی اراکی ،حاج شیخ عباسعلی شاهرودی، حاج میرزا هاشم آملی ، حاج آقا سلطانی طباطبائی و سطوح عالیه را نزد حضرات آیات عظام حاج علی آقای صافی گلپایگانی، حاج آقا لطف الله صافی گلپایگانی، حاج میرزا علی مشکینی ، و حاج میرزا حسینعلی منتظری کسب فیض و تفسیر و فلسفه عالی را در محضر علامه عالی تبار حاج سید محمّد حسین طباطبایی صاحب تفسیر المیزان استفاده نمودند».
استادی جامع در مسند تدریس
زیبائی بیان و سبک تدریس روان علاوه بر بنیه غنی علمی حضرت آیت الله المعظّم آقای حاج شیخ عبدالله نظری خادم الشریعه ، از همان ابتدا ایشان را به عنوان استاد کامل و جامعی در حوزه های علمیه مشهد و قم قلمداد نمود.
اکثر فضلای آن دوران که جزو علمای این زمان می باشند، خاطره تدریس این استاد بزرگ را به خصوص در حوزه علمیه قم از یاد نمی برند و از آن با شگفتی و عظمت ذکر می نمایند. و هم اکنون جمع کثیری از شاگردان معظم له در مقامات عالی کشور و نظام مشغول انجام وظیفه می باشند.
این تدریس در همه زمینه ها از قبیل ادبیّات، منطق، فلسفه، تفسیر و سطح فقه و اصول صورت می گرفت و هم اکنون سالیانی است که حوزه درس خارج معظّم له در ساری برقرار و فضلا و اعلام از نعمت وجود این استاد عظیم الشّأن برخوردارند.
خلف صالح مرحوم عمده المجتهدین چند سالی است که با تشکیل لجنه تحقیقاتی (علم کلام) در کنار تدریس فقه و اصول و تفسیر شخصاً بر فعالیت جمعی از فضلا و نخبگان حوزه علمیه مازندران در این زمینه اشراف دارند. ایشان که در این فن از احاطه و وسعت خاصی برخوردار می باشند، به خاطر اهمیت زیادی که برای این کار قائلند به خصوص در تابستان ها وقت بیشتری را در حوزه تابستانی (ورسک) برای این کار مصروف می نمایند و اعاظم و بزرگانی از حوزه های علمیه قم، مشهد و تهران و نیز اساتید عالیه دانشگاه ها در این امر همّت و جدیّت و همکاری دارند و اخیراً پاره ای از آثار این لجنه به صورت جزوات مختلف به چاپ رسیده است قرار است ان شاء الله تعالی مطالب مطروحه به صورتی منظم و مبرّب تدوین گردد.
خطیبی نام آور در عرصه تبلیغ
از ویژگی های حضرت آیت الله العلامه نظری خادم الشریعه مد ظله قدرت بیان و خلاقیت سخن اوست از سن ۷ – ۸ سالگی که تحت تربیت و هدایت پدر بزرگوارشان، او را در آغوش گرفته برفراز منبر جای می دادند تا امروز که از اساطین این فنّ و اساتید این جایگاهند، یک دوره تبلیغاتی طولانی و ممتدّی را پشت سر گذاشته اند.
منبری سرشار از بیان والاترین معارف دینی در قالب بهترین شیوه ها و کلام و گفتار نغز و پربهاء . بیانات و سخنرانی های حماسی و پرشور و تاریخی حضرت آیت الله نظری خادم الشریعه به خصوص در دوران خفقان قبل از پیروزی انقلاب و اعتراضات دلیرانه و کوبنده این زبان گویای اسلام بر علیه دستگاه حکومتی طاغوت، زبان زد خاص و عام و بی نیاز از اطاله کلام است و اکنون بحمدالله تعالی اثرات و ثمرات آن تبلیغات در طول بیش از نیم قرن، به خوبی در جامعه شاهد و محسوس و مورد تکریم و تقدیر است.
عالمی کامل بزرگی امین در میان مردم
«آیت الله نظری خادم الشریعه که از علمای طراز اوّل خطّه مازندران به شمار می روند، قطع نظر از جهات علمی و فضل و کمال، در شئون مختلف به فقه و اصول و منطق و فلسفه و حدیث و تفسیر و ادبیات و علم و اخلاق و علوم اجتماعی و اکثر علوم اسلامی احاطه و اطّلاع کامل دارند. از نظر تقوا و عمل کردن به احکام دین در رعایت آداب دینی و سنن مذهبی و نکات اخلاقی و جهات اجتماعی نمونه کامل و سرمشقی تام العیار برای طبقات مردم هستند.
(حضرت آیت الله) فردی است فروتن و متواضع و مهربان و رئوف و خیرخواه و دارای گذشت و مردم دار، و همچنین علاقمند به مصالح دین و ملت و مملکت در حدّ امکان و قدرت بوده و از محبوبیت فوق العاده برخوردارند. از تجملات دنیوی وارسته و از جمع مال و منال بر کنارند. با اینکه مرجعی بزرگ برای بیت المال و وجوهات خیریّه و شرعیّه هستند، با وضعی بسیار قناعت بار و زاهدانه زندگی می کنند و درآمد مالی و اموال بیت المال را به مصارف فقراء و ضعفاء و حوزه های علمیه و امور درمانی و آموزشی و تبلیغی و ارشادی و سایر از امور لازم می رسانند فی الحقیقه از مفاخر و ذخایر جهان شیعه به شمار می روند».
حضرت آیت الله نظری و نهضت روحانیت
از همان روزهای اولیه آغاز نهضت روحانیت شیعه در سال ۴۱ – ۴۲ ، حضرت آیت الله نظری که از شاگردان حلقه درس حضرت امام خمینی قدس سرّه الشّریف محسوب می شدند به امر مستقیم امام راحل عازم مازندران شدند و جزو پیشتازان و پایه گذاران نهضت به ویژه در سطح مازندران بودند.
مسئولیت هماهنگی علماء آن عصر مازندران با خیزش انقلابی حوزه علمیّه قم به رهبری مراجع عظام تقلید آن زمان مخصوصاً حضرت امام تنظیم و امضاء اعلامیّه ها و بیانیّه ها و تلگرافات اعتراض آمیز و روشنگر بر علیه دستگاه سلطنت که از طرف مدرّسین و بزرگان حوزه علمیّه قم صادر می شد جهت دادن به فضلاء و طلّاب جوان و مبارز آن دوران حوزه تا پیروزی انقلاب مساعدت و یاری مالی و تقبّل هزینه های مربوطه به نهضت روحانیت و اعزام پیک های ویژه به شهرها در این زمینه، و مشاوره و همکاری با بزرگان و زبدگان انقلاب و … از جمله فعالیت ها و اقدامات معظم له در به ثمر رسیدن انقلاب اسلامی ایران به شمار می رود.
موسس و بنیانگذار دهه بین المللی غدیر
ایشان طی سال های مختلف سعی در ترویج ممعارف اهلبیت ع کرد و سالیان سال در منزل خود در ساری هر سال دهه غدیریه را با شکوه هر چه تمام جشن می گرفت و از فضائل امام علی گفته و در مدح و ستایش امام علی و نهج البلاغه سخنرانی های رسا و شیوایی داشت.
کسی که در جواب انتقاد های گفته شده در این مورد می گفت : ” ما دهه غدیریه را جشن می گیریم و یک دهه از فضائل علی و از عدالت جهانشمول آن می گوییم شما چه چیزی برای ارائه به مردم امروز دارید.
حضرت آیت ا… نظری پایه گذار دهه غدیریه بوده و این رسم نکو را در طول دو دهه اخیر با برپایی مراسم و سخنرانی های علمی جشن می گرفت و از فضائل امام علی ع می گفت و در هر جایی حتی روستا های دور افتاده و محروم مازندران مانند بالازیراب که مراسمی در عظمت امام علی برگزار می شد شرکت می نمود و با وجود بیماری با سخنان شیوای خود سعی در شناساندن بیش از بیش امام علی و تفکرش به مردم داشت.
نشست تخصصی هم اندیشی جهانی شدن دهه غدیر هر سال با حضور فرهیختگان، اندیشمندان، اساتید حوزه و دانشگاه، شخصیت های کشوری و مسؤولان استانی و شهرستانی، اقشار مختلف مردم در مرکز استان مازندران در دهه غدیر برگزار می شد.
عالمی از جنس مردم و در میان مردم
آیت الله نظری خادم الشریعه که از علمای طراز اوّل خطّه مازندران به شمار می روند، قطع نظر از جهات علمی و فضل و کمال، در شئون مختلف به فقه و اصول و منطق و فلسفه و حدیث و تفسیر و ادبیات و علم و اخلاق و علوم اجتماعی و اکثر علوم اسلامی احاطه و اطّلاع کامل داشت.
حضرت آیت الله فردی فروتن و متواضع و مهربان و رؤوف و خیرخواه و دارای گذشت و مردم دار، و همچنین علاقمند به مصالح دین و ملت و مملکت در حدّ امکان و قدرت بوده و از محبوبیت فوق العاده برخوردار بود. از تجملات دنیوی وارسته و با اینکه وجوهات خیریّه و شرعیّه در دست ایشان بود اما با وضعی بسیار قناعت بار و زاهدانه زندگی می کردند و درآمد مالی و اموال بیت المال را به مصارف فقراء و ضعفاء و حوزه های علمیه و امور درمانی و آموزشی و تبلیغی و ارشادی و سایر از امور لازم می رسانند.
آیت‌الله عبدالله نظری خادم‌الشریعه صبح روزشنبه ۱۲ بهمن ۱۳۹۹ پس از تحمل یک دوره بیماری در سن ۸۸ سالگی دعوت حق را لبیک گفت. عالمی پارسا و فقهی متاله که نامی آشنا در همه مازندران وچهره ای پرفروغ و باصفا که پس از عمری تربیت شاگردان و ترویج معارف اهلبیت(ع) رخ در نقاب خاک کشید.