خبرگزاری فارس به‌مناسبت ارتحال آیت‌الله عبدالله نظری خادم‌الشریعه بخشی از زندگینامه این عالم مجاهد و پارسا را تقدیم علاقه‌مندان به ساحت روحانیت و مرجعیت می‌کند.
به گزارش خبرگزاری فارس از مازندران، آیت‌الله عبدالله نظری خادم‌الشریعه صبح امروز پس از تحمل بیماری در سن ۸۸ سالگی دعوت حق را لبیک گفت. خبرگزاری فارس به همین مناسبت بخشی از زندگینامه این عالم مجاهد و پارسا را تقدیم علاقه‌مندان به ساحت روحانیت و مرجعیت خواهد کرد.
بی شک یکی از رمز و راز بقاء و بالندگی جوامع انسانی در طول تاریخ بشری وجود زبدگان و نخبگان و شخصیت‌هایی است که ابعاد زندگانی آنها همواره تاریخ ساز و تاریخ پرداز است.
پرداختن به زوایای نهفتۀ سرگذشت بزرگان هر قوم و دیار همانند کاوش گنج‌های مخفی و گرانبها و بی شماریست که دستیابی به آن، وزانت و اعتبار هر جامعه‌ای را در بر دارد و موجبات رشد و اعتلاء فرهنگی – تاریخی هر محیطی را فراهم می‌آورد و از طرفی نیز برای رهپویان وادی فضل و فضیلت و سالکان طریق کمال، مشعل تابان و چراغ راه فروزانی است آمیخته با انواع تجربه‌ها و آزموده‌ها.
به شهادت تاریخ، کشور کهن ایران در سطح جهان یکی از سرزمین‌های پرسرمایه و با سابقه در این زمینه می‌باشد که جای جای آن از دیرباز تاکنون خاستگاه فرهیختگان و اندیشمندانی است که فرهنگ غنی و تمدن متین این سرزمین را همیشه اعتبار بخشیدند و در آسمان علم و ادب آن درخشیدند و ان شاء الله تعالی در آتیه نیز چنین خواهد بود.
در این راستا، خطّه پرطراوت طبرستان و منطقۀ سرسبز و زرخیز مازندران دارای نقش قابل تحسین و جایگاه رفیع و منیع و ویژه‌ای است که پرداختن به سیر تاریخی و ذکر مفاخر و مشاهیر آن در خور کتابی مفصل و مستقل است و دامن زدن به آن از عهدۀ این مختصر بیرون می‌باشد.
پس از بیان این مقدمۀ کوتاه، در این نوشته برآنیم تا به گوشه‌ای از زندگانی یکی از بزرگان و نام آوران منطقۀ شمال و مازندران بپردازیم شخصیّتی که به بهره‌گیری از مایۀ ذاتی خود و با برخورداری از مواریث آباء و سلف، از سنین کودکی پا به عرصۀ اجتماع نهاد و پس از طی مراحل پرفراز و نشیب دورۀ زندگی خود، هم اکنون به عنوان شخصیت محوری در استان پرسابقه و تاریخ مازندران مطرح و جزء عالمان و بزرگان طراز اول کشور محسوب می‌گردد.
امروز با مطرح شدن نام ساری بی اختیار ذکر و آوازۀ این فقیه مهذّب و عالم جامع و استاد کامل در خاطره‌ها و اذهان تداعی می شود و نام و یاد او بی اختیار تشنگان حقیقت و شیفتگان شریعت را به تکریم و احترام در مقابل این شخصیت والا مقام فرا می خواند.
علی الخصوص منطقۀ پرآوازۀ سوادکوه که به خاطر ارتباط تنگاتنگ و قومی خود با این فرزند رشید و شجاع و برومند، همواره بر خود می‌بالد و این افتخار و خوش نامی را برای خود پاس می‌دارد.
علّامۀ بزرگوار و فقیه عالیقدار آیت‌الله شیخ عبدالله نظری خادم‌الشریعه در پهنۀ ایران و در همۀ مازندران نامی آشنا و چهره‌ای پرفروغ و باصفا است که اینک گوشه‌هایی از دوران مختلف زندگی این عالم فرزانه را مرور می‌نمائیم.
شهر زیراب سوادکوه موطن عالم جلیل‌القدر آیت‌الله شیخ عبدالله نظری یکی از معاریف علای سوادکوه، فقیه عالی مقدار، مجتهدی برجسته، و عالم فرزانه و علامه بزرگوار می‌باشد و در مسجد جامع کهن شهر ساری در شبستانی به اقامۀ نماز می‌پردازد، در اوقات شرعی مؤمنین عدیده‌ای به معظّم له اقتداء می‌کنند و منبرهای شان وزین بوده و مستمعین فراوان به استماع مواعظ ایشان گوش فرا می‌دهند.
علامۀ بزرگوار جامع المعقول و المنقول آیت‌الله حاج شیخ عبدالله نظری خادم الشریعه که در زهد و تقوا و دانش و بینش معروف نزد خاص و عام هستند، فرزند فقید سعید عالم جلیل القدر آیت الله آقا شیخ عبدالنبی قدّس سرّه می‌باشند والدۀ ماجدۀ شان علیّۀ عالیۀ علویه سیده نساء خانم موسوی بنت مرحوم آقا سید عبدالله موسوی سوادکوهی است. وی در سال ۱۳۱۱ شمسی هجری در قریۀ خرمندیچال زیراب سوادکوه متولد گردید.
بروز و ظهور در خاندان بزرگ و نامدار
همانگونه که اشاره شد آیت‌الله نظری از حیث شرافت خانوادگی، بزرگی و کرامت را از دو شخصیت جلیل و اصیل منطقه یکی والد ماجدشان شیخ العلماء مرحوم آقا شیخ عبدالنبی مجتهد قادیکلائی و دیگری جدّ مادری خود نجل الاطیاب سلاه آقا سید عبدالله موسوی سوادکوهی به ارث برده‌اند.
مرحوم آیت‌الله المجاهد آقا شیخ عبدالنبی مجتهد قادیکلائی از کبار علماء مازندران و از اعاظم شخصیت‌های اجتماعی عصر خود به شمار می‌رفت؛ او که در نجف اشرف در شمار شاگردان مرحوم سید کاظم یزدی صاحب کتاب قیّم عروۀ الوثقی بود، هنگام مراجعت به ایران چنانچه معرف است نزد سیّد استخاره‌ای می‌نماید که با آمدن آیۀ شریفۀ یا اَیُّها النَبیُّ جاهِدِ الکُفّارَ وَ المُنافِقینَ وَاَغلُظ عَلَیهِم، مشی و وظیفۀ آقا شیخ عبدالنبی معلوم می‌شود.
استقرار مرحوم آقا در موطن خود، قادیکلای علی‌آباد (قائمشهر فعلی) مصادف شده بود با سر و صدای مشروطیت و از اینجا بود که صدای مشروعه خواهی مرحوم آقا شیخ عبدالنبی با نوای شیخ شهید حاج شیخ فضل الله نوری اعلی الله مقامه در هم آمیخت. آن یکی با دسیسۀ ناجوانمردانۀ دشمنان دین و میهن بر بالای دار مأوی گزید و این یکی پس از رهائی دادنش به وسیلۀ ارادتمندانش از چنگ اشرار (که شبانه در ماه مبارک رمضان برای به شهادت رساندن او به خانه‌اش در قادیکلا یورش بردند)، ناچار به ترک دیار و هجرت به سوادکوه گردید.
«مرحوم آقا سید عبدالله زیرابی از سادات بسیار جلیل القدر و زاهد و پرهیزگار دوران خود به شمار می‌رفت به طوریکه حتی کراماتی را هم به او و برادرش آقا سید محسن زیرابی نسبت میدادند.» این دو برادر از نوادگان مرحوم سید خداداد (معروف به سید خُدّاد) می باشند. همان کسی که در میان مردم منطقۀ سوادکوه از آوازۀ بلندی برخوردار و دارای قدر و اعتبار بی شماریست. کشف کرامات زیادی را مردم به سید خداداد نسبت می دهند و او را به عنوان سر سلسلۀ سادات سید خُدّادی بسیار عزیز و گرامی می شمارند و مزار این بزرگوار در امامزاده ابوطالب بالا زیراب قرار دارد.
مرحوم آقا سید عبدالله علاوه بر مقام سیادت و تقوا، از فکر بلند و اندیشۀ ارجمندی برخوردار بود و رأی و تدبیر او در امورات آن عصر و زمان ایل و فامیل و نیز در حل اختلافات و برطرف کردن مشکلات منطقه بسیار مؤثر و مطاع بود.
مرحوم آقا شیخ عبدالنبی پس از اقامت در سوادکوه با صبیّۀ مکرّمّ آقا سید عبدالله وصلت نمود و خدای بزرگ ثمرۀ این وصلت خجسته را فرزند برومندی مقرّر فرمود که اینک میراث دار دو خاندان و چلچراغ پرفروغ دودمان گردید.
دوران پس از پدر و خیزشی مبارک
آیت‌الله نظری خادم‌الشریعه در سن هفت سالگی از وجود نعمت پدر محروم گردید تقدیر الهی بر این قرار گرفته بود و چاره‌ای جز این نبود. از آن پس با سعی و اهتمام مادر بیدار دل و دور اندیش علیه عالیه علویه متعالیه حاجیه سید نساء خانم موسوی به جهت فراگیری علوم حوزوی و راهی ساری گردید و دروس مقدّماتی و ادبیات عرب را در مدّت زمان کوتاهی در حوزۀ علمیۀ ساری سعادتیه مسجد حاج رضا خان فرا گرفت.
او که از حافظه و استعداد و نبوغ خاصی برخوردار و قرآن را در سن چهار سالگی در مکتب خانۀ محل خود در نزد مرحوم ملاابراهیم فرا گرفته بود، مقدمات را در سنین ۶ – ۷ سالگی در محضر والد بزرگوارشان شروع نموده که در سن هفت سالگی از سایه پرمهر و تعلیمات پدری محروم گشته در همان زمان در میان اقران و اماثل خود حائز مقامی عالی و ممتاز گشت.
وی پس از چندی در ساری از محضر اساتید حضرات آیات صدوقی- سعادت – نظری ادبیات را در حوزه علمیه رضاخان (سعادتیه) فرا گرفته و سپس به مشهد مقدس رضوی عزیمت نموده و در محضر ادیب نیشابوری- آقا سید احمد نهنگ (مدرس)- حاج شیخ هاشم قزوینی و مرحوم کجوری تلمظ نموده و پس از اقامتی چند در خراسان و استفاده از محضر بزرگان آن سامان، در عصر فرخنده زعیم عالیقدر جهان تشیّع حضرت آیت الله العظمی بروجردی اعلی الله مقام الشریف وارد حوزۀ علمیۀ قم گردید.
در قم دروس سطوح عالیه و خارج فقه و اصول را نزد اساتید حضرات آیات عظام حاج آقا حسین بروجردی به مدت ۸ سال فقه، حاج آقا روح الله خمینی به مدت ۸ سال اصول، حاج سید شهاب الدین نجفی مرعشی ، آقا شیخ راضی تبریزی، حاج شیخ محمد علی اراکی، حاج شیخ عباسعلی شاهرودی، حاج میرزا هاشم آملی، حاج آقا سلطانی طباطبائی، حاج آقا علی صافی و حاج آقا لطف ا… صافی کسب فیض و تفسیر و فلسفه عالی را در محضر علامه عالی تبار حاج سید محمد حسین طباطبایی صاحب تفسیر المیزان استفاده نمودند.
استادی جامع در مسند تدریس
زیبایی بیان و سبک تدریس روان علاوه بر بنیۀ غنی علمی آیت الله عبدالله نظری خادم الشریعه از همان ابتداء ایشان را به عنوان استاد کامل و جامعی در حوزه‌های علمیه مشهد و قم قلمداد نمود. اکثر فضلای آن دوران که جزو علمای این زمانند خاطره تدریس این استاد بزرگ را به خصوص در حوزۀ علمیۀ قم از یاد نمی‌برند و از آن با شگفتی و عظمت ذکر می‌نمایند و هم اکنون جمع کثیری از شاگردان وی در مقامات عالی کشور و نظام مشغول انجام وظیفه می‌باشند.
این تدریس در همۀ زمینه‌ها از قبیل ادبیّات، منطق، فلسفه، تفسیر و سطح فقه و اصول صورت می گرفت و هم اکنون سالیانی است که حوزۀ درس خارج ایشان در ساری برقرار و فضلا و اعلام از نعمت وجود این استاد عظیم الشّأن برخوردارند.
آیت الله نظری خادم الشریعه چند سالیست که با تشکیل لجنۀ تحقیقاتی (علم کلام) در کنار تدریس فقه و اصول و تفسیر شخصاً بر فعالیت جمعی از فضلا و نخبگان حوزه علمیه مازندران در این زمینه اشراف داشتند. وی که در این فن از احاطه و وسعت خاصی برخوردار می باشند، به خاطر اهمیت زیادی که برای این کار قائلند به خصوص در تابستان‌ها وقت بیشتری را در حوزۀ تابستانی (ورسک) برای این کار مصروف می‌نمایند و اعاظم و بزرگانی از حوزه‌های علمیۀ قم، مشهد و تهران و نیز اساتید عالیۀ دانشگاه‌ها در این امر همّت و جدیّت و همکاری دارند و اخیراً پاره ای از آثار این لجنه به صورت جزوات مختلف به چاپ رسیده است قرار است ا‌ن‌شاالله تعالی مطالب مطروحه به صورتی منظم و مبرّب تدوین گردد.
خطیبی نام آور در عرصۀ تبلیغ
از ویژگی‌های آیت الله نظری خادم الشریعه قدرت بیان و خلاقیت سخن اوست از سن ۷ – ۸ سالگی که تحت تربیت و هدایت پدر بزرگوارشان، او را در آغوش گرفته برفراز منبر جای میدادند تا امروز که از اساطین این فنّ و اساتید این جایگاهند، یک دورۀ تبلیغاتی طولانی و ممتدّی را پشت سر گذاشته‌اند.
منبری سرشار از بیان والاترین معارف دینی در قالب بهترین شیوه‌ها و کلام و گفتار نغز و پربهاء . بیانات و سخنرانی‌های حماسی و پرشور و تاریخی حضرت آیت الله العظمی نظری خادم الشریعه به خصوص در دوران خفقان قبل از پیروزی انقلاب و اعتراضات دلیرانه و کوبندۀ این زبان گویای اسلام بر علیه دستگاه حکومتی طاغوت، زبان زد خاص و عام و بی نیاز از اطالۀ کلام است و اکنون بحمدالله تعالی اثرات و ثمرات آن تبلیغات در طول بیش از نیم قرن، به خوبی در جامعه شاهد و محسوس و مورد تکریم و تقدیر است.
عالمی کامل بزرگی امین در میان مردم
«آیت الله نظری خادم الشریعه که از علمای طراز اوّل خطّۀ مازندران به شمار می روند، قطع نظر از جهات علمی و فضل و کمال، در شئون مختلف به فقه و اصول و منطق و فلسفه و حدیث و تفسیر و ادبیات و علم و اخلاق و علوم اجتماعی و اکثر علوم اسلامی احاطه و اطّلاع کامل دارند. از نظر تقوا و عمل کردن به احکام دین در رعایت آداب دینی و سنن مذهبی و نکات اخلاقی و جهات اجتماعی نمونۀ کامل و سرمشقی تام العیار برای طبقات مردم هستند.
حضرت آیت الله فردیست فروتن و متواضع و مهربان و رؤوف و خیرخواه و دارای گذشت و مردم دار، و همچنین علاقمند به مصالح دین و ملت و مملکت در حدّ امکان و قدرت بوده و از محبوبیت فوق العاده برخوردارند. از تجملات دنیوی وارسته و از جمع مال و منال بر کنارند. با اینکه مرجعی بزرگ برای بیت المال و وجوهات خیریّه و شرعیّه هستند، با وضعی بسیار قناعت بار و زاهدانه زندگی می کنند و درآمد مالی و اموال بیت المال را به مصارف فقراء و ضعفاء و حوزه های علمیه و امور درمانی و آموزشی و تبلیغی و ارشادی و سایر از امور لازم می رسانند فی الحقیقه از مفاخر و ذخایر جهان شیعه به شمار می‌روند.
آیت الله نظری و نهضت روحانیت
از همان روزهای اولیۀ آغاز نهضت روحانیت شیعه در سال ۴۱ – ۴۲، حضرت آیت الله نظری که از شاگردان حلقه درس حضرت امام خمینی قدس سرّه الشّریف محسوب می شدند جزو پیشتازان و پایه گذاران نهضت به ویژه در سطح مازندران بودند.
مسئولیت هماهنگی علماء آن عصر مازندران با خیزش انقلابی حوزۀ علمیّه قم به رهبری مراجع عظام تقلید آن زمان مخصوصاً حضرت امام تنظیم و امضاء اعلامیّه ها و بیانیّه ها و تلگرافات اعتراض آمیز و روشنگر بر علیه دستگاه سلطنت که از طرف مدرّسین و بزرگان حوزه علمیّه قم صادر می شد جهت دادن به فضلاء و طلّاب جوان و مبارز آن دوران حوزه تا پیروزی انقلاب مساعدت و یاری مالی و تقبّل هزینه های مربوطۀ به نهضت روحانیت و اعزام پیک های ویژه به شهرها در این زمینه، و مشاوره و همکاری با بزرگان و زبدگان انقلاب و … از جمله فعالیتها و اقدامات ایشان در به ثمر رسیدن انقلاب اسلامی ایران به شما رمی رود.
استقرار در مازندران و همّتی بلند
آیت الله نظری در سالهای ۴۷ – ۴۸ شمسی بنا به دعوت علماء و مؤمنین شهرستان ساری و به جهت ضرورت امر تبلیغ و ارشاد و هدایت و پیگیری امر نهضت روحانیّت در ساری مستقر گردیدند.
اقامۀ جماعت و پایه گذاری جلسات مذهبی مخصوصاً دهه غدیر از اثرات ماندگار این رجل ولایی به شمار می رود برای قشر جوان و تحصیل کرده و ایراد سخنرانی های پرشور و رسیدگی به امورات مذهبی و اجتماعی مردم در ساری، قائمشهر و سوادکوه و دیگر نقاط مازندران و رسیدگی به امور روحانیّت و طلّاب از کارهای ارزنده ایشان محسوب می شود.
پس از پیروزی انقلاب نیز همچنان بارگران حمایت از نظام و مقام معظم رهبری و ترویج از اسلام را بر دوش دارند.
مازندران و تاریخچه‌ای ماندگار
در اوج کشتارها و در بحبوحۀ انقلاب، آیت الله نظری پیام همبستگی مردم و عشایر سوادکوه را به محضر امام امّت در نوفل لوشاتوی پاریس رساندند و امام راحل طی نامه ای از این امر تشکر فرمودند و تقدیر خود را ابلاغ نمودند.
آیت الله نظری پس از اقامتی ۱۲ روزه در پاریس در روز ۱۲ بهمن ماه ۱۳۵۷ در کنار امام و با پرواز انقلاب به ایران برگشتند.